ความเป็นมาของศาลหลักเมืองจังหวัดนครศรีธรรมราช  สมจิตร ทองสมัคร

  ช่วงประมาณ พ.ศ.2528 จังหวัดนครศรีธรรมราชเกิดภาวะ วิกฤตอย่างหนักโจรผู้ร้ายคดีอาชญากรรม สุจริตชนไม่เป็นอันทำมาหากินผู้คนถูกจับตัวเรียกค่าไถ่ ไม่ก็จี้ปล้นอยู่บ่อยๆ  ท่าน พ.ต.อ.สรรเพชญ ธรรมาธิกุล ซึ่งเป็นนายตำรวจฝีมือดี ได้ย้ายมาประจำเมืองนครศรีฯ  ต่อมามีเหล่าพ่อค้าคนจีนที่สนิทกันประมาณ 4-5 คนซึ่งบุคคลกลุ่มนี้มักชอบเรื่องเสี่ยงโชค เรื่องลาภผลต่างๆ มีคนหนึ่งได้ทรงเจ้า(ไม่ใช่หาหวยเบอร์นะครับ)  ถิ่นที่ไปดำเนินการเป็นประจำคือ วัดนางพระยา บ้านปากนครโดยท่านสรรเพชรขอติดตามไปสังเกตการณ์ด้วย คืนหนึ่งได้มี วิญญาณมาประทับทรง และบอกว่า "กูคือพระยาชิงชัย เป็นแม่ทัพรักษาเมืองด้านทิศตะวันออก " ท่านสรรเพชญไม่เชื่อจึงได้จุดธูป1กำมือ จ่อทิ่มไปที่ตัวคนทรง ปรากฏว่าไม่มีอะไรเกิดขึ้น ไม่ว่าอาการสะดุ้ง หรือมีแผลพุพองแต่ประการใด "เออ มึงไม่เชื่อ เอาอย่างนี้ดีกว่า มึงไปเอาดาบที่กุฏิท่านสมภารมา กูจะสักกระหม่อมให้ดู" หนึ่งในคณะได้ไปนำดาบที่กุฏิสมภาร ตามคำสั่ง (แปลกที่ดาบนั้นมีอยู่จริงโดยที่ไม่มีใครทราบมาก่อน) เมื่อนำมาส่งให้คนทรง คนทรงได้จับดาบชูขึ้นเอาปลายแหลมลงแล้วทิ่มแทงลงบนศรีษะของตนเองอย่างน่าหวาดเสียว เสียงดัง ฉึก ฉึก ฉึก! ปรากฏว่าดาบแทงไม่เข้า เหตุอัศจรรย์ในคืนนั้น แต่ละคนต่างงงไปตามๆกัน องค์ในร่างทรงยังบอกอีกว่า หากพวกมึงต้องการตัวเลข ให้ไปเอาที่ศาลาท่าน้ำของวัด โดยเขียนใว้ใต้หลังคา

     คืนที่ 2 ท่านสรรเพชญได้ร่วมเดินทางไปอีกครั้ง คราวนี้องค์ที่มาประทับทรง บอกว่า "กูใหญ่กว่าอ้ายชิงชัย มันมาโม้ให้พวกสูฟัง กูนี่แหละใหญ่กว่ามึงไปหากระดาษมาวาดใบหน้ากู กูจะบอกลักษณะ แล้วพวกสูพาไปถามอ้ายหนวดดู อ้ายหนวดรู้จักกูดี "  "อ้ายหนวดคือใคร" ท่านสรรเพชญถาม  "มึงผันหน้าตอนนั่งทำงานไปทางไหน บ้านมันก็อยู่ทางนั้นแหละ ไปหามันได้"  พวกในคณะพอจะทราบแล้วว่า อ้ายหนวด  คือ ท่านขุนพันธรักษ์ราชเดช

     รุ่งขึ้นอีกวัน ท่านสรรเพชญและคณะพากันไปที่บ้านท่านขุนพันธรักษ์ราชเดช ซึ่งอยู่ตรงข้ามกับโรงพักซอยราชเดช หลังจากทำความเคารพและแนะนำตัวกันแล้ว ท่านขุนพันธ์ฯจึงถามถึงกิจธุระ ท่านสรรเพชญได้ยื่นกระดาษที่เขียนภาพใบหน้าของดวงวิญญาณในร่างทรงเมื่อคืนนี้ให้ดู พร้อมกับถามว่า " นี่คือรูปของใครครับ "  ท่านขุนพันธ์ยกรูปขึ้นดูก็ตกใจ ทำรูปหล่นลงพื้นทันที พร้อมกับถามว่า "ท่านผู้กำกับนำรูปนี้มาจากไหน รูปนี้เป็นอดีตกษัตริย์แห่งอาณาจักรศรีวิชัยมีพระนามว่า จตุคามรามเทพ หรือ จันทรภาณุ " ท่านสรรเพชญ จึงเล่าความเป็นมาต่างๆให้ท่านขุนพันธ์ฯทราบ

    คืนที่ 3 ณ วัดนางพระยา องค์จตุคามที่ท่านขุนพันธ์ฯ บอกได้เสด็จมาประทับทรงอีก กิริยาท่าทางดุมาก และบอกว่า  * บ้านเมืองลุกเป็นไฟ กูรอมึงมาเป็นพันปีแล้ว กูอยากให้ช่วยสร้างหลักเมือง ทำจากไม้ตะเคียนทองงอกอยู่ทางทิศเหนือของเมืองนครศรีฯ บัดนี้มันรอมึงอยู่ * องค์จตุคามบอกและอธิบายอีกว่า

     ในตอนนี้เราต้องทำพิธีกรรมก่อน มีหลายพิธีที่ต้องใช้เวลา เช่น พิธีกรรมเทพชุมนุมตัดชัย ทำในวิหารหลวง ให้ปักธงศรีวิชัยขึ้นห่มพระธาตุ เป็นนัยว่า เราเปิดธงรบกับพวกเหล่าร้าย เช่นพวกโจร หรืออาถรรพณ์จัญไรต่างๆ ที่รบกวนเมืองนครฯ"

หลักเมืองนครศรีธรรมราช

ทำไมต้องสร้าง หลักเมืองนคร : ตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เมืองนครศรีธรรมราชเคยมีชื่อว่า กรุงศรีธรรมโศกหรือกรุงตามพรลิงค์แต่ตำนานไทยเหนือเรียกว่า เมืองศิริธรรมนคร
      กรุงศรีธรรมโศก สร้างขึ้นเมื่อใดไม่มีหลักฐานแน่นอน คงทราบข้อความจากคัมภีย์เก่าแก่ของชาวอินเดียสมัยต้นพุทธกาลเรียกว่า เมืองท่าตมะลีบ้าง เมืองท่ากมะลีบ้าง จนกระทั่งในราว พ.ศ. 1150 จดหมายเหตุจีนกล่าวถึง เซียะโท้วก๊ก แปลว่า ประเทศดินแดง ซึ่งจักรพรรดิจีนส่งราชทูตเดินทางมาติดต่อทางพระราชไมตรี ต่อมาภิกษุจีนผู้คงแก่เรียนมีชื่อว่า หลวงจีนอี้จิง เดินทางไปศึกษาพุทธศาสนาที่ประเทศอินเดียใน พ.ศ. 1214 ได้แวะมาศึกษาภาษาสันสกฤตที่เมืองโฟชิ จึงทราบว่าบ้านเมืองทั้งหลายในคาบสมุทรภาคใต้ รวมตัวกันจัดตั้งเป็นสหพันธรัฐที่มีอำนาจทางทะเล หลวงจีนอี้จิง จึงขนานนามว่า “ประเทศทั้ง 10 แห่งทะเลใต้” หรือที่รู้จักกันในชื่อ “อาณาจักรศรีวิชัย” 

     นักประวัติศาสตร์ถกเถียงกันมากในเรื่องที่ตั้งเมืองหลวงของอาณาจักรศรีวิชัย จนถึงทุกวันนี้ก็ยังหาข้อยุติไม่ได้ แต่เมื่อ พ.ศ.1710 ศิลาจารึกหลักที่ 35 พบที่บ้านคงแม่นางเมือง จังหวัดนครสวรรค์ กล่าวถึงการแผ่ขยายอำนาจของพระเจ้ากรุงศรีธรรมโศก ขึ้นไปครอบครองดินแดนในแถบภาคกลางของประเทศไทย ต่อจากนั้นดินแดนแถบนี้กลับตกเป็นเมืองขึ้นของเขมร ครั้นใน พ.ศ. 1773 ศิลาจารึกพระเจ้าจันทรภาณุศรีธรรมราช กล่าวว่าพระองค์ทรงกอบกู้อิสรภาพกรุงตามพรลิงค์กลับคืนมาได้ ภายหลังจากพระองค์สิ้นพระชนม์ไปแล้ว อนุชาของพระองค์เสวยราชสมบัติ ตำนานกล่าวว่า

     หลักฐานเท่าที่หยิบยกขึ้นมาอ้างอิงแสดงให้เห็นว่า กรุงศรีธรรมโศก หรือ กรุงตามพรลิงค์ หรือ เมืองนครศรีธรรมราช เคยเป็นเมืองหลวงของอาณาจักรศรีวิชัย แล้วล่มสลายไปเมื่อครั้งเกิดโรคระบาดร้ายแรงขึ้นเมื่อราวต้นพุทธศตวรรษที่ 18 ถูกทิ้งร้างจมอยู่กลางป่าอยู่เป็นเวลานานจนกระทั่งพวกเจ้าไทยลงมาปกครองและพื้นฟูบูรณาการบ้านเมืองขึ้นใหม่ ดังปรากฏเรื่องราวอยู่ในตำนานพระธาตุนครศรีธรรมราช

     ไม่มีใครทราบว่าในการฟื้นฟูบูรณาการกรุงศรีธรรมโศก และพระมหาธาตุเจดีย์ ขึ้นใหม่ในครั้งนี้มีเบื้องหน้าเบื้องหลังหรือความเป็นมาแท้จริงอย่างไร คงทราบความจากตำนานแต่เพียงว่า พระเจ้าอยู่หัวแห่งกรุงศรีอยุธยาทรงโปรดให้มีตรามาเกณฑ์ผู้คนสร้างเมืองนครศรีธรรมราช และพระธาตุจนสำเร็จเสร็จสิ้นในสมัยขุนอินทราราเป็นเจ้าเมือง ต่อมาได้เลื่อนขึ้นเป็นพระศรีมหาราชา จนกระทั้งชาวนครศรีธรรมราชผู้หนึ่งสนใจศึกษาวิชาโหราศาสตร์ ได้ค้นคว้าพบดวงชะตาเมืองนครศรีธรรมราชเก่า จดบันทึกไว้ในสมุดข่อยในหอสมุดแห่งชาติ จึงนำมาตีพิมพ์เผยแพร่ว่า เมืองนครศรีธรรมราชเก่าสถาปนาขึ้นเมื่อวันพฤหัส แรม 12 ค่ำ เดือน 3 ปี เถาะ จุลศักราช 649 ตรงกับ พ.ศ. 1830

     เมื่อพลตำรวจตรีขุนพันธรักษ์ราชเดช และพลตำรวจโทสรรเพชญ ธรรมาธิกุล ตรวจสอบรูปดวงชะตาเห็นว่ากรุงศรีธรรมโศกและดินแดนภาคใต้ถูกสาป จึงร่วมกันหาทางแก้ไข รายงานให้คณะกรรมการจัดสร้างสิ่งมีค่าทางประวัติศาสตร์เมืองนครศรีธรรมราชทราบ ต่างเห็นพ้องต้องกันว่าควรสร้าง"หลักเมืองนครศรีธรรมราช"ขึ้น เพื่อล้างมนตราอาถรรพณ์แห่งคำสาปใน พ.ศ. 2530

1. คณะอนุกรรมการสร้างสิ่งสำคัญทางประวัติศาสตร์ ในคณะกรรมการการส่งเสริมการท่องเที่ยว จังหวัดนครศรีธรรมราชซึ่งมีนายอเนก สิทธิประศาสน์ ผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นประธาน มีมติให้สร้างหลักเมืองนครศรีธรรมราชขึ้น ในคราว ประชุมวันที่ 14 มกราคม 2528 ในการนี้ ได้มอบหมาย ให้พลตำรวจตรีขุนพันธรักษ์ราชเดช (อดีตผู้บังคับการตำรวจภูธรภาค 8) พันตำรวจเอก สรรเพชญ ธรรมาธิกุล (ผู้กำกับการตำรวจภูธรจังหวัดนครศรีธรรมราช) และพระเทพราภรณ์ เจ้าวาสวัดมหาธาตุวรมหาวิหาร จัดตั้งคณะทำงานจัดสร้างหลักเมืองนครศรีธรรมราชขึ้น

2. คณะทำงานดังกล่าวได้เริ่มต้นจัดงานไม้ตะเคียนทองมาเพื่อสร้างเป็นเสาหลักเมืองโดยมาจาก ยอดเขาเหลืองเดิมกำหนดจะจัดทำในบริเวณจวนผู้ว่าราชการจังหวัด แต่หลายคนเห็นว่าจะไม่สะกวดในการปฏิบัติจึงเปลี่ยนไปใช้สถานที่พักผู้กำกับการตำรวจภูธรจังหวัด นครศรีธรรมราช

3. เสาหลักเมืองมีรูปแบบและขนาดความกว้างยาวเป็นไปตามหลักการตามที่พลตำรวจตรีขุนพันธรักษ์ราชเดชแนะนำ คือ เสาแกะสลักเป็นลวดลายเป็นศรีวิชัย ประกอบด้วยอักขระโบราณยอดเสาเป็นเศียรพระพรหมแปดเศียรซ้อนกันสองชั้น (ชั้นละสี่เศียร) ยอดบนสุดเป็นยอดชัยหลักเมืองหุ้มด้วย ทองคำ

4. เพื่อให้ถูกตามธรรมเนียมนิยม จึงกำหนดให้มีพิธีสำคัญที่เกี่ยวเนื่องสองพิธีคือ

4.1 พิธีฝังหัวใจสมุทรและฝังหัวใจเมืองประธานในพิธีคือ นายอเนก สิทธิประศาสน์ ผู้ว่าราชการจังหวัดซึ่งได้รับมอบหมายจากพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรี โดยประกอบพิธีที่สี่แยกคูขวาง เมื่อวันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2529

4.2 พิธีเบิกเนตรหลักเมือง เจ้าพิธีคือพลตำรวจตรีขุนพันธรักษ์ราชเดชจัดพิธี ณ พบริเวณสนามหน้าเมืองนครศรีธรรมราช เมื่อวันที่ 3 มีนาคม 2530

5. จังหวัดนครศรีธรรมราชได้รับเกียรติจากพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรี เป็นประธานในพิธีมอบหลักเมืองให้แก่ทางราชการจังหวัดนครศรีธรรมราช โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัดนครศรีธรรมราช (นายสุกรี รักษ์ศรีทอง)เป็นผู้รับมอบเมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2530

 12. ได้ทำการก่อสร้างศาลหลักเมืองขึ้นในที่ดินราชพัสดุตามที่ทางจังหวัดขออนุญาต โดยสร้างเป็นศาลด้วยทรงเหมราชลีลา ก่ออิฐถือปูน สามชั้น ส่วนยอดบนเป็นทรงแหลม ภายในศาลพื้นปูด้วยหินอ่อนฝาผนังจากพื้นขึ้นมาหนึ่งเมตรปูด้วยหินอ่อน มีการสลักดุนประวัติความ เป็นมาของหลักเมือง มีบันไดขึ้นลงทั้งสี่ด้าน เชิงบันไดเป็นรูปพญางูทะเลแผ่แม่เบี้ยรอบศาลหลักเมืองมีศาลเล็กสี่มุม รูปทรงเป็นลักษณะเช่นเดียวกับศาลหลักเมือง แต่ลดขนาดลง

13. การก่อสร้างศาลหลักเมือง ก็ดำเนินต่อไปไม่หยุดยั้ง โดยมีรายได้จากเงินบริจาค จากศิษย์และผู้มีจิตศรัทธาบางท่านบริจาคเป็นวัสดุ ก่อสร้าง มีการจำหน่ายวัตถุมงคลธูปเทียนและทอง ผู้ว่าราชการจังหวัดมอบหมายให้นายอำนวย ไทยานนท์ รองผู้ว่าราชการจังหวัด เป็นผู้ประสานงานดำเนินการเกี่ยวกับศาลหลักเมืองเต็มตัว

14. วันที่ 31 ตุลาคม 2531 จัดพิธีสวมยอดชัยหลักเมือง โดยพลเอกสุจินดา คราประยูร รองผู้บัญชาการทหารบก(ตำแหน่งในเวลานั้น)

15. ล่วงถึงปีพุทธศักราช 2535 การก่อสร้างศาลหลักเมืองแล้วเสร็จประมาณ 35% สิ้นเงินประมาณ 4 ล้านบาท การก่อสร้างยังคงดำเนินการต่อไปแต่ไม่อาจจะเร่งงานได้ เพราะฤดูฝนเป็นอุปสรรค นอกจากนั้นต้องดำเนินการตาเวลาฤกษ์อันเป็นมงคลตามที่ พลตำรวจตรี ขุนพันธรักษ์ราชเดชกำหนด การก่อสร้างโดยการจ้างแรงงาน และวัสดุก่อสร้างเป็นของคณะทำงานก่อสร้างหลักเมือง และผู้มีจิตศรัทธา

16. งานก่อสร้างศาลหลักเมืองชะงักไประยะหนึ่ง คือในช่วง พ.ศ. 2536-2540 พ.ศ. 2541 ในสมัยที่นายยงยุทธ วิชัยดิษฐมาดำรง ตำแหน่งผู้ว่าราชการจังหวัดนครศรีธรรมราช ได้พิจารณาเห็นว่าปูชนียสถานแห่งนี้ควรจะได้รับการบูรณะให้เสร็จสิ้นสมบรูณื เป็นศรีสง่าและเป็นที่เคารพสักการะของชาวเมืองอีกแห่งหนึ่ง จึ่งจัด “โครงการบูรณะก่อสร้างศาลหลักเมืองนครศรีธรรมราช” เพื่อให้แล้วเสร็จทันการเฉลิมฉลองในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระชนมายุ ครบ 72 พรรษา พร้อมกันนั้นได้ แต่งตั้งคณะกรรมการบูรณะก่อสร้างศาลนี้ตามคำสั่งจังหวัดนครศรีธรรมราชที่ 235/2541 ลงวันที่ 9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2541 กรรมการชุดนี้ ได้ดำเนินการประชาสัมพันธ์หาทุนออกแบบและและควบคุมการก่อสร้างอย่างต่อเนื่องและ รายงานผลการดำเนิน งานต่อผู้ว่าราชการจังหวัด ภายในวันที่ 5 ของทุกเดือน

17. ยังมิทันที่การก่อสร้างจะแล้วเสร็จสมบูรณ์นายยุทธ วิชัยดิษฐ ก็ย้ายไปดำรงตำแหน่งรองปลัดกระทรวงมหาดไทย ขณะเดียวกัน กระทรวงก็แต่งตั้งนายสวัสดิ์ กฤตรัชตนันต์มาเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดแทน

18. นายสวัสดิ์ กฤตรัชตนันต์ ผู้ว่าราชการจังหวัดได้สานต่อดครงการบูรณะศาลหลักเมืองจนแล้วเสร็จสมบูรณ์ และกราบบังคมกูล พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดศาลในวันที่หนึ่งสุดแต่พระราชอัธยาศัย

19. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเก้ลาโปรดกระหม่อมให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินแทนพระอฃค์ทรงประกอบพิธีเปิดศาลหลักเมืองนครศรีธรรมราช อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เมื่อวันศุกร์ที่ 16 มิถุนายน พุทธศักราช 2543 ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 7 ปีมะโรง ท่ามกลางความปลาบปลื้มปิติยินดีของ พสกนิกรเป็นล้นพ้น